كتاب پند جاويد

فرزندم! و اينك در دسترس توست نامه‌اي ‌كه حاصل عمر من است ...
اين مطلع كلام ابرمردي است كه جان را مسخر خويش كرده است؛ پيام جاودانه پدري آسماني به فرزند دلبند خويش و بلكه به تمامي فرزنداني كه با ايشان پيوندي استوار دارند. اين وصيت جاويد، بيان‌گر نكته‌هاي ظريف و معارف بلندي است كه از توصيه‌هاي مولاي متقيان علي به امام حسن مجتبي براي ما به يادگار مانده است.
«اي فرزندم! اين نامه را به عنوان پشتوانه و پناه‌گاهي براي تو قرار مي‌دهم تا چه من باقي باشم و چه از دنيا بروم، از اين نامه استفاده كني؛ چرا كه اين نامه حاصل عمر من است و اينك در دسترس توست.»
در اين رهگذر، كتاب پند جاويد، روايت وصيت‌نامه آن پدري است كه در استانه سفر به آخرت است و به گذشت زمان و پشت نمودن دنيا اقرار دارد و نيز ميراث ماندگار بزرگ‌مردي است كه عمري را سپري كرده و با نظر نكوهش به دنيا نگريسته است. اين پندنامه سترگ را، آيت‌الله مصباح يزدي (مد‌ظله‌العالي) به شرح و توضيح پرداخته و در بررسي و بيان نكته‌هاي ناب آن كوشيده است. ايشان با شميم دل‌نواز گل‌واژه‌هاي حضرت امير همراه مي شوند و جام تشنه رهروان آن امام همام را سيراب معاني بلند آن فرمايش گهربار مي‌كنند.
تقوا، ذكر و ياد خدا و نيز اعتصام به حبل الهي از نخستين پندهاي آن امام عزيز است:
«حضرت علي از آن‌روي، نخست ما را به تقوا سفارش مي‌كنند كه تقوا محور ارزش‌هاست. اين روحيه تقوا و خداپروايي در نهاد آدمي يعني رعايت احكام خدا و ترك محرمات. انسان بي‌مبالات و بي‌بندوبار در زندگي خود سردرگم مي‌شود و راه به جايي نمي‌برد. اولين شرط در مسير تكامل اين است كه آدمي بر اعمال و رفتار خود ضابطه‌اي داشته باشد و هواهاي خود را كنترل كند. همانا تقوا همان قانون و ضابطه تكامل انسانيت است.»
حضرت استاد در اين شرح، هم‌چنين به بيان و توضيح كلام مولا درباره علم و عمل، علم‌اندوزي، تربيت، راه سعادت، غرور و ادب معاشرت مي‌پردازند و نظرهاي ناب آن بزرگوار را شرح مي‌دهند.
«با هركسي آن‌گونه رفتار كنيد كه دوست داريد با شما رفتار كنند. اگر آدمي اين ميزان و معيار را در نظر بگيرد، بسياري از مشكلات رفتاري و معاشرتي وي حل خواهد شد. اين‌جاست كه حضرت علي در مقام معرفي معيار معاشرت نيكو مي‌فرمايند: فرزندم! معيار رفتار پسنديده، خودت هستي.»
... و چه زيباست پند جاويد پدر آسماني ما، حضرت علي (عليه‌السلام) در سطرسطر اين وصيت ماندگار خويش:
«اين راه طولاني و پرپيچ و خم دنيا، روزگاري به يك گردنه هولناك منتهي خواهد شد. آن طرف گردنه يك دوراهي پيش روي شماست. بايد قبل از رسيدن به گردنه، فكري براي خودتان كنيد، تمام توان خود را به كار بگيريد و تا نفس باقي است، چاره‌اي بيانديشيدو مسير خود را انتخاب كنيد؛ چرا كه زماني از گردنه سرازير خواهيد شد و ديگر عنان حركت دست شما نيست و قدرت انتخاب نداريد.»
«و بدان آن‌كس كه گنجينه‌هاي آسمان و زمين در دست اوست، تو را در دعا رخصت داده و اجابت تو را ضمانت كرده است.» آيت‌الله مصباح يزدي در شرح اين فراز از وصيت‌نامه، به اهميت حضرت علي به دعا و ارتباط انسان با خداوند، توبه و درخواست از خداوند اشاره مي‌كنند و نكته‌هاي آن پند گران‌قدر كه در لفافه‌اي از نور وزيبايي به بشر ارزاني شده است را به تصوير مي‌كشند.
«حضرت علي (عليه‌السلام) دعا را كليد فتح خزاين رحمت الهي معرفي مي‌كنند. اگر اجابت دعا به تأخير افتاد، هرگز نبايد نااميد گرديد و خزانه رحمت الهي را رها كنيد. بدانيد به ازاي هربار دعا، استحقاق مقداري از رحمت الهي را پيدا مي‌كنيد. هيچ دعايي بي‌اثر نيست. بايد در دعا اصرار و پافشاري كرد كه خدا اصرار در دعا را دوست دارد.»
اين كتاب هم‌چنين واگوي بخشي از تعبيرهاي تأمل برانگيز حضرت امير درباره دنياست. در واقع بيان حقيقت دنيا و موقعيت آن در برابر آخرت يكي از محورهاي اصلي و هميشگي سخنان ايشان است. آن حضرت با بياني شيوا و شيرين و البته باصلابت، در حالي كه بر جايگاهي بس بلند ايستاده، صحنه غبارآلود دنيا را تصوير مي‌كند.
«و بدان اي پسرم! همانا تو براي آخرت آفريده شده‌اي؛ نه براي دنيا و براي نيستي. دل بستن به دنيا، مذموم و سرچشمه انحراف آدمي است.»
در ادامه، آيين زندگي، هم‌نشين شايسته، راه انتخاب دوست، آفت دوستي و آرزوهاي طولاني از ديگر سرفصل‌هايي است كه استاد مصباح يزدي از وصيت‌نامه حضرت علي (عليه‌السلام) شرح و توضيح داده‌اند.
«ملاك اساسي و يگانه راه انتخاب دوست و دوستي نمودن، اين است كه افرادي كه آدمي را از حق دور و از قلب انسان خدازدايي مي‌كنند، شايسته معاشرت نيستند. معاشرتي كه از ميل فطري و الهي برخاسته است، مي‌تواند راهي به سوي خداوند منان و وسيله‌اي براي سوق دادن انسان به سوي حقيقت باشد.»
و در پايان بايد گفت: كتاب پند جاويد گنجينه‌اي از هزاران پند و نصيحتي است كه در اين مقال به بارقه‌اي از آن اشاره شد. وصيت‌نامه مكتوبي كه واقعيت‌هاي ملموس هميشه روزگاران را در قالبي اديبانه و دلسوزانه بيان مي‌كند و سرشار از تشويق‌ها و تحذيرهايي است كه از زبان باشكوه‌ترين و بزرگ‌ترين مرد خدايي براي ما به جا مانده است و واگوي تجربه‌اي ماندگار از پدر آسماني شيعيان، علي است كه در دوجلد با چهل و سه درس تهيه و تدوين شده است.